روش نظری مبتنی بر ژانر (واقع نما) برای پژوهش گزارش مالی

روش نظری مبتنی بر ژانر (واقع نما) برای پژوهش گزارش مالی

چکیده

بی طرفانه بودن یا سیاسی بودن رویه های گزارشگری مالی از جمله موضوعات با اهمیت در نظریه حسابداری است. برخی از نظریه پردازان حسابداری با به کار گیری دیدگاه های موجود در فلسفه در پی پاسخ به این موضوع چالش برانگیز بوده اند. برخی از این نظریه پردازان با به کار گیری اصول سنت عقلانیت غربی دانش، برای گزارشگری مالی باورهای فلسفی ارائه داده اند تا حسابداری را یک دانش بی طرف و به دور از سیاست شناسایی کنند. این دیدگاه که به دیدگاه بازنماگرایان موسوم است، عینیت در حسابداری را یک واقعیت خارجی می داند. اما برخی دیگر با رد وجود هر گونه باور و پیش فرض فلسفی برای حسابداری، پایه عینیت در حسابداری را در بینا ذهنیت دانسته اند و آن را فرمایشی سیاسی می دانند. ژانر مقوله­ای از متن­های مشخص شده توسط قواعد استفاده شده در محصول­هایشان می­باشد. یک روش تجربی مرتبط با ژانر، ماهیت پیچیده، دقیق و دشوار گزارش های مالی را به عنوان ارتباطات استخراج می­نماید. این مقاله جنبه­ هایی از تئوری ژانر را چنانچه در تحلیل افشاگری به کار برده شده است و کاربردهایش را برای گزارش مالی مورد بحث قرار می­ دهد. مشخصه­ های مربوط روش شامل ایجاد صورت­ های مالی به عنوان یک فرایند چالش انگیز، کاربران فهمیده و کاردان، یک جامعه مشارکت نموده در مباحث، ارتباطات جای گرفته، پویایی ساختاری و میان متنی می­باشد. یک روش مبتنی بر ژانر یک تعداد مفاهیم برای پژوهش گزارش مالی در سطوح روش شناختی و بنیادی دارد که در مقاله مورد استفاده قرار گرفته­اند و ممکن است در نهایت پتانسیلی برای یکپارچه نمودن مطالعات بین رشته­ ای و مبتنی بر بازار را همراه با بهترین سنت کلاسیکی پیشنهاد دهد.

مقدمه

هدف اساسی گزارشگری مالی در بخش عمومی، کمک به این بخش به منظور ایفای وظیفه پاسخ گویی در مقابل ملت است که به مسئولین بخش عمومی کمک می کند تا بتوانند نحوه ایفای وظایف خود را به ویژه در زمینه تأمین منابع عمومی و مصارف آن برای خدمت رسانی به گونه ای کارا، اثربخش و با رعایت صرفه اقتصادی نشان دهند. به همین علت مسئولان می کوشند پاسخگو باشند و لازمه پاسخ گویی، شفافیت است. پاسخ گویی و شفافیت دو روی یک سکه هستند یعنی اگر خللی در پاسخ گویی وجود دارد شفافیت نیز مشکل دارد (۱). شفاف نبودن گزارش های مالی باعث از بین رفتن تقارن اطلاعاتی میان مردم و مسئولان می شود و عرصه را برای فساد مالی گسترش می دهد. به همین دلیل امروزه به دو مقوله شفافیت و پاسخ گویی توجه زیادی می شود. زیرا بحران های مالی، اقتصادی و شرایط پر از بحران امروزی یکی از نتایج نبود شفافیت لازم در گزارشگری مالی است که به تبع آن پاسخ گویی بخش عمومی نیز دچار ضعف و نابسامانی شده است (۱). لذا، در راستای ارتقاء شفافیت گزارشگری و سطح مسئولیت پاسخ گویی باید به عوامل اثر گذار بر این دو مقوله مهم در بخش عمومی توجه ویژه شود. توجه به جنبه های مختلف تأثیر گذار بر این دو و رفع مشکلات و موانع ایجاد شده به وسیله این عوامل می تواند در رشد و ارتقاء این دو جنبه مهم بخش عمومی مؤثر باشد. همچنین، توسعه و تکامل حسابداری در هر جامعه تابع عوامل محیطی و اجتماعی آن جامعه است. این موضوع پژوهش گران را بر آن داشت تا به شناخت عوامل محیطی اصلی تأثیر گذار بر عملکرد حسابداری بپردازند (۲). پررا معتقد است نظام حسابداری محصول محیط و شرایط خاص است و توسعه و تکامل حسابداری در هر جامعه ای تابعی از عوامل محیطی و اجتماعی آن جامعه است (۲). یکی از این عوامل محیطی فرهنگ است. عوامل فرهنگی به طور مستقیم بر توسعه ی نظام های گزارشگری و حسابداری مالی در سطح هر کشور اثرگذار است (۳). گری ثابت کرد که نظام های ارزش حسابداری با هم مرتبط اند و حاصل ارزش های اجتماعی منحصر به فرد در هر کشور است (۴). هوپ با استفاده از یک نمونه بزرگ تر، به نتایج مختلفی در خصوص فرضیه های گری دست یافت اما اعلام کرد که برای حذف فرهنگی به عنوان یک متغیر تبیینی در سطوح افشا گزارش های سالانه هنوز خیلی زود است (۵).

با توجه به پژوهش های انجام شده در سراسر جهان در مورد فرهنگ و حسابداری (۶) می توان نتیجه گرفت که با تقویت ارزش های صحیح فرهنگی در حسابداران می توان در راستای بهبود گزارشگری مالی بخش عمومی گام های اساسی برداشت. لذا، با توجه به تأثیرپذیری نظام های حسابداری از محیط خود و از طرف دیگر با توجه به این که کشور ما دارای تنوع فرهنگی و قومیتی است، هدف اصلی این پژوهش شناخت تأثیر تغییرات ارزش های فرهنگی حسابداران بر دو مقوله شفافیت و پاسخ گویی است و این مسأله بررسی می شود که آیا ارزش های فرهنگی بررسی تأثیر فرهنگ بر شفافیت گزارشگری مالی و ارتقاء سطح مسئولیت پاسخگویی حسابداران می تواند بر شفافیت گزارشگری مالی و سطح مسئولیت پاسخ گویی در بخش عمومی تأثیر گذار باشد؟ پارالل­ های قوی بین گزارش های مالی و سایر فرم های متون ادبی و واقعی وجود دارد: آنها به یک خواننده، معطوف می­ گردند، آنها قواعدی را به کار می­ برند که باید توسط آن خواننده اگر که پیام هایشان مورد قدردانی قرار گرفته باشد، درک گردند و نویسندگان می­توانند قواعدی را برای گمراه نمودن خواننده سواستفاده نمایند. با این حال یکی از ابزار اصلی استفاده شده در بررسی­ های ادبی، خطاب قرار دادن این مباحث می­باشد، تئوری ژانر به طور وسیعی توسط محققین حسابداری مالی نادیده گرفته شده است. هدف از این مقاله، مورد توجه قرار دادن تئوری ژانر برای محققین، رسم نمودن کاربردش برای گزارش های مالی و استخراج نمودن مفاهیمش برای پژوهش آتی می­ باشد.

ژانر مقوله و دسته­ای از متون مشخص شده توسط قواعد استفاده شده در محصولاتشان می­باشد. به عنوان مثال تبلیغات در فروشنده زمین و ملک، یک ژانر می­باشد و آن بواسطه آشنایی­مان با قواعدش می­باشد که هم اکنون ما می­دانیم که یک دارایی توصیف شده به عنوان سهولت نگهداری در واقع کوچک می­باشد. یک مشخصه از ژانر که کمتر مشخص شده است این است که ارتباطات موثر نیازمند نویسندگانی برای دنبال کردن و پیروی از قواعدش می­باشد. فروشنده زمین و ملک یک خانه بزرگ ساخته شده از مواد ارتجاعی را به عنوان سهولت حفظ و نگهداری توصیف می­ نماید که محتملاً چنین است . با این حال قصد و نیت او در واقع خریداران بالقوه را گمراه و منحرف م ی­سازد. از این رو قابلیت اطمینان پیام باید ارزیابی گردد و نباید بر اساس معنای ظاهری­اش برای یک بیگانه بی اطلاع باشد، بلکه باید در رابطه با انتظارات واقعی گیرنده های دارای قواعدی که در ایجاد و تکونش به کار برده شده است باشد. این قواعد ماورای هر قانون اسمی اعمال گردیده برای آن دسته از ارتباطات برای دربرگیری درک و فهم غیر رسمی حفظ شده  توسط خواننده آگاه بسط یافته است. نقش فعال خواننده بدین معناست که این درک و فهم در طول زمان و محتملاً به سرعت توسعه و رشد می­یابد. آن باریک بینی پتانسیل، دشواری و دینامیسم چنین درک و فهمی می­باشد که آن را برای بیگانه­ ها- از جمله محققین- برای قضاوت اثربخشی و کارامدی فرایند ارتباطات دشوار می­سازد. بقیه این مقاله طبق زیر ادامه می­یابد. دو بخش زیر مقدمه­ ای برای تئوری ژانر توسعه یافته در بررسی ادبی و معرفی کاربرد فرضیه ژانر برای گزارش مالی را ارائه می­نماید. بخش چهارم یک تعداد از مشخصه­ هایی از گزارش مالی شرکت تحت روش نظری ژانر را بررسی می­کند که در اصل مبتنی بر صورت مالی می­باشد. بخش نتیجه ­گیری مفاهیم پژوهشی از روش نظری ژانر را استخراج می­ نماید.