نقش سطح سواد رسانه ای بر افزایش سطح آگاهی مخاطبان در زمینه حقوق شهروندی (امنیت، و پیشگیری از جرم، نقش پلیس)
چکیده
تحقیق حاضر تحت عنوان بررسی نقش سطح سواد رسانهای بر افزایش سطح آگاهی مخاطبان در زمینه حقوق شهروندی (امنیت، و یشگیری ازجرم، نقش پلیش…) در بین شهروندان رودهن انجام شده است مساله مورد توجه در این تحقیق، سطح سواد رسانهای بر افزایش سطح آگاهی مخاطبان در زمینه حقوق شهروندی. بوده که طرح پرسشی مقابل رابه عنوان پرسش اصلی در پی داشته است بنابراین اهداف تحقیق عبارت بوده اند. بررسی نقش میزان سواد رسانهای بر افزایش سطح آگاهی مخاطبان در زمینه حقوق شهروندی بررسی نقش افزایش سطح آگاهی بر تغییر دیدگاه مرتبط با حقوق شهروندی مخاطبان، بررسی نقش افزایش سطح آگاهی بر ایجاد رفتارهای جدید در مخاطبان در زمینه رعایت حقوق شهروندی بوده است. این تحقیق باروش پیمایش.و با ابزار پرسشنامه جمع آوری گردید گردید. جامعه پژوهش این تحقیق ۳۸۴ نفرشهروندان شهر رودهن هستند و با توجه به گستردگی شهر و پراکندگی جامعه آماری و تفاوت بین شهروندان از نظر منطقه محل سکونت، پایگاه اقتصادی و اجتماعی و سایر صفات و ویژگیهای مورد تاکید در این پژوهش، روش نمونهگیری این تحقیق از نوع خوشهای است ویافتههای تحقیق نشان دادکه سطح سواد رسانهای بر افزایش سطح آگاهی مخاطبان در زمینه حقوق شهروندی (امنیت، وپیشگیری ازجرم،نقش پلیش تاثیردارد.
واژگان کلیدی: سواد رسانهای ، آگاهی مخاطبان، حقوق شهروندی
بیان مساله
حقوق شهروندی مجموعهای از حقوق خصوصی و عمومیاست که به روابط اجتماعی شکل میدهد. حقوق شهروندی ناظر به حقوق فطری انسان بوده و سلب ناشدنی، غیر قابل تخلف و ازلی و ابدی استو شهروندی موقعیتی است اجتماعی و انسانی که افراد جامعه بابرخورداری ازحقوق وپذیرش تکالیف درقبال حکومت انتظارات متقابلی را ازدولت برای احقاق حقوق خود بویژه دربعد خدمات دارند (عباسی،۱۳۸۹). واژه شهروند یک بار اجتماعی دارد و یک بار حقوقی؛ یعنی محتوای شهروند از سویی به نحوه تعامل انسان در محیط اجتماعی باز میگردد و از سویی این حقوق در کنار سایر حقوق معنا پیدا میکند. فراموش نشود که در هر تعریفی از واژه شهروند باید به خاطر داشت که لفظ شهروند اعم از حقوق شهروندی است و به مجموعهایاز حقوق، وظایف و تعهدات هر فرد اطلاق میشود. زیرا یکی از دلایل تعریف شهروند و وضع حقوق شهروندی حفظ آزادیهای دیگران است، این امر مستلزم وضع وظایف و تعهدات در کنار هر حقوقی اعم از حقوق شهروندی است (زکاتی،۱۳۸۰). همه جوامع سیاسی با هر مرام سیاسی باید تقاضاهایی از شهروندانشان داشته باشند و تنها در این بستر اجتماعی است که روابط انسانی پایدار بوده و بنابراین حقوق، قابل استیفاء هستند. برای حفظ جوهره واقعی شهروندی، فرد نباید به رفتار خودسرانه و تنها خودبینانه اجازه بروز دهد. در اینجا شاید به نظر برسد که شهروندی و شهروند بودن تنها یک موقعیت منفعلانه است؛ اما لازم به ذکر است که شهروندی یک موقعیت کاملاً فعالانه ولی با حفظ و رعایت حدود و موازین واقعی آن است که البته با سلطه گری ناسازگار است. حقوق طبیعی با گذشت زمان شناخته شده و کاملاً در اذهان جای گرفته ونسبتاً پذیرفته شده است (مولوی، ۱۳۸۹). حقوق شهروندی مجموعهای از حقوق خصوصی و عمومیاست که به روابط اجتماعی شکل میدهد. «شهروند» مرکب از دو کلمه «شهر» به معنای جامعه انسانی و «وند» به معنای عضو وابسته به این جامعه است. در مورد اصطلاح «شهروند»، دیدگاههای مختلفی ارائه شده اما آنچه مسلم اینکه، به صرف جمع شدن افراد در مکانی خاص و تشکیل اجتماع انسانی، شهر به تبع آن شهروند به وجود نمیآید. به عبارت دیگر، اجتماع انسانی شرط لازم شهروندی محسوب میشود، ولی شرط کافی نیست، افراد زمانی لقب شهروند به خود میگیرند که حقوق و تکالیف خود را بشناسند و به آن عمل کنند. در این صورت، شهر تشکیل شده و شهروند معنا و مفهوم پیدا میکند (علیدوستی، ۱۳۸۸؛ ۴۹). همچنین در تعریفی دیگر شهروندی رابطه بین فرد جامعه را در قالب حقوق و مسئولیت بازنمایی میکند، شهروندی هر دو عنصر فردگرایانه را در خود دارند، بدینترتیب که شهروندی از یک طرف با اعطای حقوق، فضای لازم را به فرد میدهد که فارغ از هرگونه رقابت، منافع خود را دنبال نماید و هم چنین فرد را قادر میسازد که دستی در شکل دادن نهادهای حکومتی عمومیداشته باشد. (فالکس، ۱۳۵ ، ۵۱). شهروندی عضویت فعال و منفعل افراد در یک دولت، ملت یا حقوق و تعهدات همگانی در یک سطح مشخص شدهای از برابری میباشد (ترکمان بهمنپور،۱۳۸۸ ؛۱۱). شهروندی مفهومیاست که با مسئولیت و مسئولیت پذیری آحاد جامعه همراه است. واژه شهروند یک بار اجتماعی دارد و یک بار حقوقی؛ یعنی محتوای شهروند از سویی به نحوه تعامل انسان در محیط اجتماعی باز میگردد و از سویی این حقوق در کنار سایر حقوق معنا پیدا میکند. زیباترین احساس خوشایند در مقوله شهروندی، تلاش برای همکاری، تعاون و بار مسئولیت خود و دیگران را به دوش کشیدن است (هزارجریبی، و امانیان، ۱۳۹۰؛ ۱۶). فراموش نشود که در هر تعریفی از واژه شهروند باید به خاطر داشت که لفظ شهروند اعم از حقوق شهروندی است و به مجموعهای از حقوق، وظایف و تعهدات هر فرد اطلاق میشود. زیرا یکی از دلایل تعریف شهروند و وضع حقوق شهروندی حفظ آزادیهای دیگران است، این امر مستلزم وضع وظایف و تعهدات درکنار هر حقوقی اعم از حقوق شهروندی است (زکاتی،۱۳۸۰؛۸۷). همه جوامع سیاسی با هر مرام سیاسی باید تقاضاهایی از شهروندانشان داشته باشند و تنها در این بستر اجتماعی است که روابط انسانی پایدار بوده (عباسی،۱۳۸۹ ؛۴۲). مفهوم شهروندی در بعد اجتماعی ایدهای است، که در اروپایغربی مطرح شده است، در قرن شانزدهم و هفدهم با فراگیر شدنش انتشار یافته است، مفهوم شهروندی را میتوان در مجموع جزء مفاهیم جدیدی دانست که با زندگی برخاسته از تجدد فرهنگ انسان اجتماعی درهم آمیخته است، (هاشمیان، گنجی، ۱۳۸۸؛ ۴). .به هر حال اصطلاح حقوق شهروندی اولین بار در اعلامیه حقوق بشر و شهروندی ۱۷۸۹ فرانسه و بر پایه دکترین فیزیوکراتها و طرفداران اندیشه حکومت عوامل طبیعی مطرح شد. بر اساس این اندیشه اجرای حقوق طبیعی هر انسان فقط توسط قانون قابل تعریف است. از نظر این اعلامیه، آزادی اصل و قاعده است و محدودیت بر آن استثناء میباشد. ژان ژاک روسو متفکر و نویسنده سویسی در کتاب قرارداد اجتماعی خود بیان میکند که «انسان آزاد زاده شده لیکن همه جا در اسارت است». ماده اول ـ اعلامیه حقوق بشر و شهروندی فرانسه (۲۶ اوت سال ۱۷۸۹). نیز با الهام گرفتن از اندیشه روسو بیان میدارد که “انسانها آزاد زاده میشوند و آزاد زندگی میکنند و در حق برابرند. طبق ماده ۵ این اعلامیه « هر امری که توسط قانون منع نشده است، نمیتوان از انجام آن جلوگیری نمود و نمیتوان کسی را به انجام آنچه که حکم نشده، مجبور ساخت”بر این اساس مجموع آزادیهایی که افراد یک جامعه از آن بهرهمند هستند؛ اصطلاحاً حقوق و آزادیهای فردی، حقوق عمومیشهروندان یا حقوق بشر و شهروند مینامند (احمدنیا، ۸۹ ؛۹۱). حقوق شهروندی در خصوص مواردی مطرح میگردد و بحث میکندکه درآن موارد دولت یا حکومت ملزم است که سلطه شهروند خود را به رسمیت بشناسد. رعایت حقوق بشر و حقوق شهروندان از سوی دستگاه حاکم در کشور ما با آغاز انقلاب مشروطه شروع شده و بتدریج گسترش یافته و تا به امروز هر چند به کندی اما با روندی رو به رشد ادامه داشته و هیچگاه متوقف نشده است. مارشال با ارائه نظریه شهروندی و تجزیه مفهوم شهروندی به سه عنصر مدنی، سیاسی و اجتماعی، تحلیل موجز و روشنی درباره رفاه اجتماعی ارائه کرده است حقوق شهروندی از دید مارشال، موقعی تا عطا شده به اعضای کامل اجتماع است و تمام افراد برخوردار از این موقعیت با یکدیگر برابرند. دستیابی به این حقوق به واسطه ایجاد نهادهای مناسب، محقق و میسر میشود شهروندی مدنی در قرن هجدهم که از حقوق ضروری برای آزادیهای فردی، بیان عقیده، اندیشه، حق مالکیت، حق عقد قرارداد و حق برخورداری از عدالت تشکیل شده با رشد نهاد دادگاه و نظام قضایی، همراه بوده است. شهروندی سیاسی در قرن نوزدهم که به حق مشارکت در قدرت و تصمیمگیریهای سیاسی مربوط میشود با نهاد پارلمان و شوراها ظهور کرده است (عباسی،۱۳۸۹). علاوه براین در دنیای امروز، ارتباطات با رشد و پیشرفت فناوری، شتاب بیشتری به خود گرفته و امکان تعامل ملتها و حتی دولتها را ایجاد کرده است، از سوی دیگر، باتوجه به مفاهیم نوظهوری چون حکمرانی مطلوب و نقشرسانهها در ایجاد و حفظ این نوع حکمرانی، ابزاری چون اینترنت میتواند وسیلهای برای انتقال خواستهها، تمایلات و انتظارات مردم یک حکومت باشد تا کنشهای تعاملی بین حکومتکنندگان و حکومتشوندگان حفظ شود. لذا رسانهها و شبکههایاجتماعی نیز رسانههای نوینی هستند که خاصیت تعاملی بودن را دارا بوده و ازجمله امکانات اینترنت برای ایجاد فضای مناسب، جهت حفظ حکمرانی مطلوب به شمار میروند و همین مساله، تکلیفی بر دوش دولتها و حقوقی را برای ملتها ایجاد میکند. اصولاً سواد رسانه ای در جهت برخورد هدف مند با رسانه مطرح می شود. از این منظر به اعتقاد اکثر تحلیل گران و کارشناسان حوزه رسانه، برخورد هدف مند با رسانه از جمله دلایل بالا رفتن سطح آگاهی در تمامی اقشار جامعه به عنوان مخاطبین رسانه می باشد که می تواند منجر به ایجاد ارتباطات دوسویه و مشارکت جویانه با رسانهها از یک سو و تقویت ساختارهای دموکراتیک جامعه در راستای مباحث نقد، مشارکت فعالانه در حوزه رسانه در بین شهروندان باشد (صالحی،۱۳۸۷). پیدایش سواد رسانهای به سال ۱۹۶۵ باز میگردد. “مارشال مک لوهان”، اولینبار در کتاب خود تحت عنوان “درک رسانه: توسعه ابعاد وجودی انسان”، این واژه را به کار برده است. “مک لوهان” معتقد بود: “زمانی که دهکده جهانی فرا رسد، باید انسانها به سواد جدیدی به نام سواد رسانهای دست یابند” (صدیق بنای، ۱۳۸۵).
از لحاظ نظری نیز، افراد باسواد رسانهای ، در برابر اطلاعات رسانهای ، آسیبپذیری کمتری دارند. زیرا پیامهایی را که به منظور تأثیرگذاری بر آنها طراحی و ارسال میشود – در سطوح مختلف- مورد شناسایی قرار میدهند. با آگاهی یافتن نسبت به چگونگی ایجاد اطلاعات توسط رسانهها و خصوصاً اینترنت، حتی کودکان نیز قادر خواهند بود، در دنیایشان خودمختاری بیشتری داشته باشند. به علاوه معلمان و استادانی که مهارتهای سواد رسانهای را کسب میکنند، میتوانند به اشاعه دهندگان اطلاعاتی تأثیرگذارتری تبدیل شوند و فاصله ی میان برنامههای آموزشی و برنامههای اجتماعی را از میان بردارند. و نهایتاً به مصرفکنندگان و مخاطبان منتقد و تیزبینتری نیز تبدیل شوند (Angell, 2005, P.4).
در واقع هدف سواد رسانهای این است که به مردم کمک کند تا به جای آنکه مصرفکنندگانی فرهیخته باشند، به شهروندانی فرهیخته تبدیل شوند. بنابراین به دنبال راهی در جهت امتداد دادن مردمسالاری در جامعهای است که مفهوم مردم سالاری به طور مبسوط، تعریف و نوشته شده باشد. (بصیریان، ۱۳۸۵،ص ۳۶٫ به طور خلاصه، سواد رسانهای چیزی بیشتر از تجزیه و تحلیل پیامها است و به درکی نسبت به چرایی وجود پیامها در جایی خاص بر میگردد. برای درک اهمیت رسانههای کنونی، باید فلسفه تولید هر پیام، شرایط و محدودیتهای حاکم بر آنها و حتی سازنده هر کدام از پیامها را بشناسیم (Lewis &Jhally, 1998, pp 1-7). در تعاریفی که از سواد رسانهای ارائه شده است، میتوان به تعریف “رومینسکی” و “هانکس” اشاره کرد که “سواد رسانهای را تقویت تجارب رسانهای دانستهاند.” (Ruminski& Hanks, 1995, p5) و از سویی دیگر، برخی سواد رسانهای را “توانایی دسترسی، تحلیل، ارزیابی و برقراری ارتباط با پیامهای رسانهای در اشکال مختلف” تعریف کردهاند (Potter, 1998).
هم اکنون انقلاب اطلاعات و ارتباطات، مرزهای ملی را درنوردیده و تحولات شگرفی را در عرصه جهانی شدن خلق کرده است. از این رو حجم بالای اطلاعات و دانشهای تازه، به راحتی از طریق شبکههای اطلاعاتی در دسترس همگان قرار می گیرد، دیگر جای هیچ گونه تردیدی وجود ندارد. موضوعی که در این عصر” دهکده جهانی” در شکل گیری دارای اهمیت است، نحوه برخورد و استفاده ما از پیشرفتهای پر شتاب وخیره کننده تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در شئون مختلف زندگی است.در این میان رسانهها می توانند همچون ابزاری مفید به انسان معاصر کمک کنند تا با استفاده از آخرین پدیدههای علمی، زندگی دلخواه، آرمانی، پربار و پر تلاشی داشته باشد.ضمن این که اگر این ابزار، غلط، نادرست و یا با سوء نیت به کار گرفته شود، می تواند به صورت نیرویی ویران کننده و مصیبت بار عمل نماید. بنابراین داشتن اطلاعات و آگاهیهای لازم در زمینه بهره مندی از پیامهای رسانهای می تواند استفاده ما را از رسانهها موثرتر، پویاتر و لذتبخشتر نماید، تا به راحتی تحت تاثیر ارزشها و ایدئولوژیهای خاص رسانه ای قرار نگیریم (اسدی، ۱۳۹۱).
امروزه وسایل ارتباط جمعی تمامی جهات و ابعادانسانی را متاثر ساخته و امواج این وسایل به همه روزنهها و حریمهای امن رسوخ کرده است و باعث شده که انسان فعال و متفکر به تماشاچی منفعل و راکد تبدیل شود . مادامی که شکاف میان اقلیتهای کنترل کننده ارتباط و عامه مردم که در معرض تاثیر آن قرار دارند، رو به افزایش است نیاز به مبادله دانش و بالا بردن سطح آگاهی در خصوص استفاده از پیامهای رسانه ای، نیازی ضروری است؛ زیرا اغلب شاهد هستیم که مواجهه با پیامهای رسانهای، سنجیده و هدفمند صورت نمی گیرد، بلکه بیشتر از روی عادت است و تنها تعداد محدودی از افراد، آنچه را که در رسانهها می بینند، می خوانند یا می شنوند را کنترل می کنند. در نتیجه افراد می توانند از حالت مخاطب منفعل، بیننده صرف و تحت کنترل رسانههای خارج شوند و فعالانه با پیامها برخورد نمایند و به صورت مخاطب انتخاب گر و گزینش گر درآیند. (بابایی راد،۱۳۸۷).
در اینجا است که به عنوان یکی از مهم ترین پدیدههای عصر اطلاعات « سواد رسانه ای » ظهور می کند تا به مخاطب کمک کند سطح اطلاعات و دانش خود را بالا برده و سعی کند از سر عادت و صرفاً برای سرگرمی و تفریح از رسانهها استفاده نکند بلکه با بینش و آگاهی لازم به تولید و تفسیر پیامها) بپردازد. بنابراین در این پژوهش سعی خواهد شد رابطه بین حقوق شهروندی و سطح سواد رسانهای را مورد بررسی قرار دهد. چرا که یک شهروند فعال وباسواد می تواند در ایجاد تغییر اجتماعی مثبت فعالیت کند و عکس العمل خود را در برابر رسانهها اعلام نماید و تنها بیننده صرف نباشد . در نهایت باید بدانیم تعمیم اهداف سواد رسانه ای در گرو داشتن نگاهی دقیق، عمیق و تفکری منتقدانه در جهت انتخاب صحیح گزینههای رسانه ای است. بنابراین این پژوهش به این سوال پاسخ خواهد دادکه نقش سطح سواد رسانهای بر افزایش سطح آگاهی مخاطبان در زمینه حقوق شهروندی (امنیت، وپیشگیری ازجرم،نقش پلیش…) دربین شهروندان شهررودهن چگونه است؟
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱) بیان مسئله ۳
۲-۱) ضرورت تحقیق. ۷
۳-۱) سوالات تحقیق. ۸
۴-۱) اهداف تحقیق. ۹
۴-۱-۱) اهداف کلی.. ۹
۱-۴-۲) اهداف جزئی.. ۹
۵-۱) فرضیههای تحقیق. ۹
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیقات و مبانی نظری
۱-۲) مقدمه ۱۱
۲-۲) رسانه ۱۱
۱-۲-۲) تاریخچه رسانههای عمومیدر ایران. ۱۲
۱-۱-۲-۲) روزنامه. ۱۳
۲-۱-۲- ۲) مجلات… ۱۳
۳-۱-۲- ۲) رادیو. ۱۳
۴-۱-۲- ۲) سینما ۱۴
۵-۱-۲- ۲) تلویزیون. ۱۴
۶-۱-۲-۲) ماهواره ۱۵
۷-۱-۲-۲) اینترنت… ۱۵
۲-۲-۲) کارکرد رسانهها ۱۶
۳-۲) سواد رسانهای ۱۶
۱-۳-۲) سواد رسانهای در جهان. ۱۹
۲-۳-۲) سواد رسانهای در ایران. ۲۲
۴-۲) حقوق شهروندی. ۲۴
۱-۴-۲) حقوق.. ۲۴
۲- ۴- ۲) شهروند. ۲۴
۱-۲-۴-۲) شهروند فعال. ۲۵
۲- ۲- ۴- ۲) فرایند تاریخی شهروندی.. ۲۵
۳-۴-۲) تاریخ حقوق شهروندی.. ۲۷
۱-۳-۴-۲) حقوق شهروندی در غرب – یونان و رم باستان. ۲۷
۲- ۳- ۴-۲) حقوق شهروندی در غرب… ۲۸
۳-۳-۴-۲) حقوق شهروندی در ایران. ۳۲
۴-۴-۲) تفکیک بین حقوق شهروندی و حقوق بشر: ۳۴
۵-۴-۲) حقوق شهروندی.. ۳۶
۱-۵-۴-۲) رویکردهای مختلف به حقوق شهروندی.. ۳۶
۵-۲) ارتباط بین سواد رسانهای و حقوق شهروندی. ۳۶
۱-۵-۲) شهروندی فرهنگی.. ۳۶
۲-۵-۲) انقلاب رسانه ای.. ۳۷
۳-۵-۲) حقوق فرهنگی.. ۳۸
۴-۵-۲) سواد رسانه و حقوق فرهنگی.. ۳۸
۶-۲) مبانی نظری تحقیق. ۳۹
۱-۶-۲) نظریههای شهروندی.. ۳۹
۱-۱-۶-۲) پارسونز: دوگانه عامگرایی ـ خاصگرایی.. ۳۹
۲-۱-۶-۲) نظریه حقوق شهروندی مارشال. ۳۹
۲- ۶- ۲) نظریه ارتباطی.. ۴۲
۱-۲-۶-۲) الگوی ترکیبیهابز و لاسول. ۴۲
۷-۲) مدل تحقیق. ۴۳
۸-۲) پیشینه تحقیق. ۴۴
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
۱-۳) مقدمه ۵۰
۲-۳) روش پژوهش… ۵۰
۳-۳) جامعه آماری پژوهش… ۵۱
۴-۳) حجم نمونه و روش نمونه گیری. ۵۲
۵-۳) تکنیک جمع آوری داده ها ۵۳
۶-۳) ابلیت اعتماد و اعتبار ابزار اندازه گیری (پایایی و روایی) ۵۳
۱-۶-۳) قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری (پایایی). ۵۳
۲-۶-۳) سنجش اعتبار و روایی پرسش نامه. ۵۴
۳-۶-۳) تجزیه و تحلیل دادهها ۵۴
۷-۳) روش گردآوری دادهها ۵۵
۸-۳) روش تجزیه و تحلیل دادهها ۵۶
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادههای آماری
۱-۴) مقدمه ۵۸
۲-۴) تحلیل توصیفی متغیرهای تحقیق. ۵۸
۱-۲-۴) جداول یک بعدی.. ۵۹
۳-۴) تحلیل استنباطی موضوع تحقیق. ۶۵
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
۱-۵) نتایج آزمون فرضیات تحقیق. ۷۶
۲-۵) نتیجه گیری. ۷۸
۳-۵) محدودیتهای تحقیق. ۷۹
۴-۵) پیشنهادات و راهکارها ۷۹
منابع. ۸۱
منابع فارسی.. ۸۱
منابع انگلیسی.. ۸۲
پیوست.. ۸۳
چکیده انگلیسی. ۸۵
هنوز بررسیای ثبت نشده است.