مقاله سکه های دوره ساسانی
چکیده
هنر ایران در روزگار ساسانیان معجونی است از جلوه های هنر شرقی قدیم و وارث تمدن های هخامنشی و اشکانی. در عهد ساسانیان هنر ایرانی به اوج پیشرفت خود رسید و اگر چه از جریانات خارجی همچون یونان و روم تأثیر پذیرفت ولی این هنرها را بر اساس سنن محلی تغییر داد. در این دوره برای تزئینات کاخ ها و ابنیه ها از عوامل مختلفی چون موزائیک کاری، نقاشی روی دیوار، گچ بری و نقش برجسته استفاده می شد که هر یک از تجلیات خاص عهد ساسانی محسوب می شدند. از طرفی سکه‌های ساسانی اسناد و مدارک گران‌بهایی از تاریخ و فرهنگ و هنر و مذهب ایران به‌شمار می‌روند. از نظر تاریخ نگاری استفاده از این منابع به مانند بررسی کتیبه‌ها و نقش برجسته‌های ساسانی بسیاری از مسائل تاریخی را به نظر می‌آورد. در این مطالعه ابتدا هنر دوره ساسانی به اختصار شرح داده می شود و سپس به طبقه بندی انواع سکه های دوره ساسانی با نقش پادشاهان به روش توصیفی تحلیل پرداخته می شود. نشانه های روی سکه های ساسانی در قالب نوشته ها و اشکال مختلفی همچون القاب شاهان، تاج شاهان، آتشدان، آتش، ماه، خورشید و ایزدان اهورامزدا، آناهیتا و مهر نمایان می شوند. این نشانه ها صرفا برای بیان نمایش چهره و القاب شاهان نیست بلکه در پس این تصاویر ایدئولوژی حکومت شاهان بر جامعه و اجرای اهداف سیاسی آنها پنهان است. بنابراین با روش توصیفی – تحلیلی نقش نمادهای روی سکه های دوره ساسانی از نظر مفاهیم و ارتباط آن با ایدئولوژی بررسی خواهد شد.
واژه‌های کلیدی: هنر ساسانی، سکه های ساسانی، دوره ساسانی، نمادشناسی سکه های ساسانی
هنر در دوره ساسانی
در سده سوم میلادی گروهی از طوایف ایرانی که در منطقه فارس می زیستند، توانستند قدرت سیاسی و مذهبی ایران را به دست آورده و دولت مستقلی بنا نهند. اساس تفکر آنان بر اصالت فرهنگی و هنری گذشته استوار بود و تأکید بر احیای مجدد آن داشتند. آنان به مدد آئین زرتشت و فرهنگ دوران هخامنشی به عنوان نیروی معنوی و گردآورنده اقوام مختلف ایرانی توانستند سازمان دهی سیاسی، لشکری و مذهبی جدیدی را پدید آورند که بیش از چهارصد سال (۶۵۱_۲۲۶ م) دوام یافت. ساسانیان در عصر خود هنری درباری را پدید آوردند که نگرشی مذهبی بر آن حاکم بود. آنان از یک سو دنباله رو سنت های کهن هنری ایران، هخامنشیان و پارتیان بودند و از دیگر سو در مسیر جریان های هنری شرق و غرب قرار داشتند. آنها از این میان به هویت و سبک ویژه خود دست یافتند و به جریانی تأثیرگذار و الهام بخش در عصر خود تبدیل شدند که حتی بعدها مورد تقلید قرار گرفت. هنر ساسانی در طی ۴۰۰ سال حکومت شاهان این سلسله جلوه ای از وحدت را در عین تنوع و کثرت آن پدید آورد. در این هنر گرچه عناصر هنرهای دیگر کشورها و هنر رومی به چشم می خورد، اما هویت مستقل آن حفظ شده است. از این روست که می توان انسجام و همگونی آشکاری را در تمامی آثار این دوره مشاهده کرد. ساسانیان بر خلاف هخامنشیان هنری پراکنده و متنوع داشتند و سراسر نیمه غربی و جنوب غربی ایران نمایشگاهی از هنر ساسانی است که در مثلثی به راسهای داراب، سلماس و مداین و حتی بسیار فراتر قرار دارد.
هنر ساسانی، هنری درباری و پیوسته در پی برقراری پیوند با سنّت‌های هنری دوره‌ی هخامنشی و استمرار فرهنگ پارتی (اشکانی) بود. این مرحله دوره‌ی پایانی هنری به شمار می‌آید که از چهار هزار سال پیش در منطقه‌ی میاندورود و ایران آغاز شده بود. در این هنر چهار هزار ساله نیز سنّت‌های هخامنشی و پارتی جای داشت. هنر ساسانی از نیرو و سر زندگی بسیاری برخوردار بود. به همین سبب، این هنر، با شتاب از قلمرو و محدوده‌ی زمانی خود فراتر رفت. این هنر کدام محدوده‌ی مکانی را در بر می‌گرفت؟ هنر ساسانی از خاور دور تا سواحل اقیانوس اطلس پیش رفت. این هنر در شکل‌گیری هنر اروپایی و آسیای نقش تعیین کننده‌ای داشت. تأثیر ژرف طرح‌های هنری ساسانی، در کالاهای مصری و پارچه‌های سوری و حتّی رومی دیده می‌شود. اندیشه‌های زیبایی شناختی ایران در هند و آسیای مرکزی اهمیّت شایانی یافت. در این نواحی، هنر متمایزی با قالب ویژه‌ی ایرانی به وجود آمد که در واحدهای پر رونق آسیای مرکزی شکوفا شده است. این هنر، از آن جا به چین راه یافت. هنر ایرانی در روزگار سلسله‌ی تانگ، از پشتیبانی ویژه‌ای برخوردار شد و از چین به کره و ژاپن نفوذ کرد.
ساسانیان سبک معماری اشکانی را دنبال کردند و ضمن ایجاد تحول در این شیوه، به ویژه در ساختن بناهای گنبد دار و تالارهای وسیع بدون ستون برتری خود را نسبت به دوره های قبل نشان دادند. آنان از نقشه های مستطیل شکل برای ساختمان سازی استفاده کردند و مصالح اصلی آنها سنگ، قلوه سنگ، گِل و خشت بود. کاخهای سلطنتی، کوشکهای بین راهی، آتشکده ها، آتشگاههای بیشمار، سنگ نگاره ها، شهرهای مجهز به برج و بارو و راههای بسیار با پلهای باشکوه، موزاییک کاری، بافندگی، گچکاری، گنبد سازی، موسیقی، نقاشی، طلاکاری و آهنگری، حکاکی بر سنگهای قیمتی، خراطی، نجاری و دهها هنر دیگر در این دوره به کمال خود رسیدند. همچنین، از مهم ترین بناهایی که از عصر ساسانیان به جای مانده می توان به طاق کسری (ایوان مدائن)، کاخ کیش و کاخ تیسفون با گچ بری های زیبا و کف موزائیک کاری شده اشاره کرد که دارای اهمیت تاریخی می باشد.
تاریخچه سکه
سکه شناسی نام جدیدی در ادبیات ما می باشد و آن را از واژه لاتین Namismatic گرفته اند که سکه و تمام مسائل آن را دربرمی گیرد و علاوه برآن این اصطلاح به هر چیز کوچکی که بر روی آن کتیبه ای است و به نوعی مورد تبادل و تجارت مردم قرار می گیرد نیز اطلاق می شود. علت وجودی سکه این است که تجارت اولین احتیاج بشری است مبادله به هر صورت که باشد منشاُیی از احتیاج دارد از گرفته تا مبادله کالا و اصول آن عبارت است از فروش بازار و خرید مایحتاج و برای تجارت معنای اخص کلمه مبادله کالا می باشد کالا به نواحی دور دست حمل یا صادر و از نواحی دور وارد شود بنابراین یافتن و کوبیدن و احداث راه به صورت کوتاهترین فاصله مورد لزوم پیدا کرد و موقیت جغرافیایی ( فا صله ) مورد مطالعه قرار گرفت و برای یاقتن راههای کوتاه لازم بود از جهت یابی و نشانه گذاری استفاده شود و علائم زمینی بروز کرد. جنگل و آسمان خورشید و ماه ستارگان صور فلکی به خدمت بشر درآیند و به این جهت علم به احوال زمین و جغرافیا و هیئت پایه گذاری شد. ارتباط تجاری انسان را با فضا آشنا و به فکر استفاده از فضا و در نتیجه بازاریابی نمود. بازار خرید مایحتاج و فروش مازاد به صورت مواد اولیه و مصنوعات محصولات ) و برای تصرف فضای جغرافیایی جنگ یعنی یگانه وسیله اثبات حقانیت شروع شده و برای پیروزی در جنگ ها اختلاف سطح مطالعه گردد. خلاصه اینکه فضای جغرافیایی اهمیت یافت و تصرف و نگهداری راه ها، فاصله لازم شد و قوای نظامی پشتوانه اقتصاد گردد و جهت تسلط بر دیگران اختلاف سطح و تصرف گردید مانند ( گذرگاه های کوهستانی، ارتفاعات ) و علم جغرافیایی خصوصا از طرف تجار و جهانگردان تشویق گردید.
فهرست مطالب
چکیده
هنر دوره ساسانی
تاریخچه سکه
سکه های دوره ساسانی
خط سکه های دوره ساسانی
تاریخ گذاری سکه های دوره ساسانی
سکه ها به تفکیک شاهان ساسانی
مظاهر زنانه در سکه های ساسانی
نمادشناسی سکه های ساسانی
نتیجه گیری
مراجع
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.