عوامل موثر بر اثربخشی سیستم های مدیریت کیفیت و عملکرد مالی شرکت ها (مطالعه موردی: شرکت های کوچک و متوسط مواد غذایی تهران)
چکیده
امروزه اغلب سازمان ها پی برده اند که ارتقای کیفیت کالا و خدمات شرط لازم و ضروری برای بقا وحضور در بازار و رقابت جهانی است. «ایزو» در بر گیرنده الزاماتی برای ایجاد، استقرار، اجرا و برقرار نگهداشتن سیستم مدیریت کیفیت می باشد. با تمام اهمیت و جایگاه حیاتی سیستم مدیریت کیفیت در سازمانها ، هنوز مبانی روشن و قابل استفاده ای از آن به مدیران و سازمانها ارایه نشده و نمونه های کاربردی موفق را نیز کمتر در سازمانها احساس می کنیم. از طرف دیگر شرکتها با رقابت قویتری نسبت به گذشته مواجه اند و عملکرد مالی هدف اصلی هر نهادی است. پس هر سازمانی می خواهد با روشهای مختلف عملکرد مالی خود را افزایش دهد. هدف پژوهش حاضر شناسایی و رتبه بندی بررسی عوامل موثر بر اثربخشی سیستم های مدیریت کیفیت و عملکرد مالی شرکتهای کوچک و متوسط صنعت مواد غذایی تهران با استفاده از تکنیک AHP است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع همبستگی می باشد. برای بررسی صحت فرضیه ها، اطلاعات از بین جامعه آماری تحقیق که شامل مدیران و کارشناسان خبره شرکتهای کوچک و متوسط صنعت مواد غذایی در تهران تشکیل می دهند، جمع آوری شد. روش نمونه گیری این تحقیق روش قضاوتی است. بدین صورت که ابتدا شرکتهای تولید کننده مواد غذایی درتهران شناسایی خواهند شد سپس از بین این شرکتها، شرکتهای کوچک و متوسط انتخاب خواهند شد. به منظور سنجش متغیرهای تحقیق از ابزار پرسشنامه طراحی شده، استفاده شد، همچنین به منظور سنجش متغیرهای وابسته از صورت های مالی ارائه شده شرکت های موجود در جامعه آماری استفاده شد. در نهایت جهت تجزیه و تحلیل داده ها، نرم افزار لیزرل و برای اولویت بندی معیارها، تکنیک AHP مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج حاکی از وجود تاثیر معنادار بین اثربخشی سیستم های مدیریت کیفیت بر عملکرد مالی شرکتهای کوچک و متوسط صنعت مواد غذایی تهران است. همچنین در میان عوامل اثرگذار بر اثربخشی سیستم های مدیریت کیفیت، زیر معیار ویژگی های سازمان با وزن نسبی ۳۸۴/۰ بیشترین اهمیت را دارد.
کلمات کلیدی: اثربخشی، سیستم های مدیریت کیفیت ، ISO ، عملکرد عملیاتی ، عملکرد مالی(ROA)
بیان مساله
با افزایش شرکتهای موجود در یک صنعت، رقابت بین آنها نیز فزایش می یابد و شرکتهایی که نتوانند بر رقبای خود غلبه نمایند نخواهند توانست میزان قابل قبولی سود بدست آورند و ناچار خواهند بود صنعت را ترک کنند و در نتیجه اعلام ورشکستگی نمایند. این حقیقتی است که امروزه با رشد روزفزون شرکتهای موجود در بسیاری از صنعتها با آنها مواجه هستیم. صنعتی مانند صنعت مواد غذایی نیز از جمله صنعت هایی است که این رشد شرکتها را به وضوح به خود دیده است و یکی از صنعت هایی به شمار می رود که روز به روز به تعداد شرکتهایی که در این صنعت فعالیت می نمایند افزوده می گردد. بنابراین شرکتها باید به فکر راهکارهایی برای افزایش توان رقابتی خود باشند و در نتیجه پایداری هر چه بیشتر خود نمایند. امروزه مدیریت کیفیت به عنوان یک پارادایم که اثربخشی و رقابت پذیری سازمانی را بهبود داده، ظهور یافته است (سیلا،۲۰۰۷). کیفیت هیچ معنا و مفهومی به جز هر آنچه که مشتری واقعا میخواهد، ندارد. به عبارت دیگر یک محصول زمانی با کیفیت است که با خواستهها و نیازهای مشتری انطباق داشته باشد. کیفیت باید به عنوان انطباق محصول با نیاز مشتری تعریف شود (کرازبی، ۱۹۸۷). دمینگ و باوم کیفیت را چنین تعریف میکنند: «کیفیت مفهوم وسیعی است که تمام بخشهای سازمان نسبت به آن متعهد هستند و هدف آن افزایش کارایی کل مجموعه است بطوریکه مانع پدید آمدن عوامل مخل کیفیت میشود و هدف نهایی آن مطابقت کامل با مشخصات مورد نیاز مشتری با حداقل هزینه برای سازمان است که منجر به افزایش رضایت میشود» (سیدجوادین و کیماسی، ۱۳۸۴). جوزف جوران معتقد است کیفیت عبارت است از مطابقت کالا یا خدمت با کاربرد آن. جوران در سال ۱۹۹۶ در بررسی کیفیت در ارتباط با محصولات و خدمات، آن را به دو تعریف تقسیم نموده است: آنچه که مشتری طلب میکند (محصول و خدمت) و آنچه که مستقل از هر عیب و نقص باشد (یونسیان، ۱۳۸۷).
پژوهش های علمی متعددی به سازمان ها پیشنهاد می دهند که برای دست یافتن به سطوح بالای موفقیت و عملکرد سازمانی، مدیریت کیفیت را در سازمان خود به اجرا درآورند (کول و نریسیمهان ،۲۰۱۰). میاگاوا و یوشیدا (۲۰۱۰) در تحقیقی بیان کردند که ۹۰ درصد از سازمانهایی که مدیریت کیفیت را در سازمان خود پیاده سازی کرده بودند آن را اولین اولویت برای نجات سازمان خود عنوان کرده بودند. ژنگ و ایکسیا (۲۰۱۳) با استناد به داده هایی که از ۵۰۰ شرکت جمع آوری کرده بودند نشان دادند که کیفیت همچنان به عنوان یک عامل کلیدی در دستیابی سازمان ها به مزیت رقابتی در طولانی مدت محسوب می شود و سازمان هایی که به طور دائم کیفیت خود را بهبود می بخشند در مواردی مانند عملکرد مالی و فروش نسبت به رقبای خود پیشتاز می باشند. به همین دلیل ضرورت دارد که شرکتها بویژه شرکتهای فعال در صنعت مواد غذایی اقدام به بررسی سیستم های مدیریت کیفیت خود نمایند و اثربخشی آنها را بسنجند. برای این منظور یکی از اولین گام ها این است که بررسی شود چه عواملی می توانند در صنعت مواد غذایی بر اثربخشی سیستم های مدیریت کیفیت موثر واقع شوند. سپس باید بررسی شود که اثربخشی سیستم های مدیریت کیفیت چگونه و از چه طریقی می توانند منجر به بهبود عملکرد مالی شرکتهای مواد غذایی شوند. تحقیق حاضر سعی دارد این مساله را در قالب یک مدل مفهومی بررسی نماید و عوامل موثر بر اثربخشی سیستم های کیفیت خدمات و رابطه اثربخشی سیستم های مدیریت کیفیت خدمات با عملکرد عملیاتی، کیفیت محصولات و عملکرد مالی را در میان شرکتهای کوچک و متوسط فعال در صنعت مواد غذایی مورد بررسی قرار دهد و سپس از طریق تکنیک AHP عوامل موثر را رتبه بندی نماید . فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP ) یک تکنیک موثر در تصمیم گیری است که توسط توماس ساعتی³¹ بوجود آمد.
اساس این روش ، وزن دهی به اولیت های نسبی موجود در مجموعه ای از آلترناتیوهای مفروض با یک مقیاس نسبی می باشد. این روش بر اساس قضاوت شخص تصمیم گیرنده (DM) و تاکید بر اهمیت قضاوت های مستقیم و علایق ذاتی تصمیم گیرنده استوار است. فرآیند این تکنیک تصمیم گیری با مقایسه آلترناتیوها با یکدیگر و انتخاب بهینه ترین آلترناتیو شکل می پذیر د. ویژگی منحصر به فرد این روش در آن است که می تواند عوامل هدف مند و بی هدف را به شیوه ای سیستماتیک سازماندهی نموده و ضمن ساختمندسازی فرایند تصمیم گیری ، این امر را برای مدیران تسهیل بخشد. از آن گذشته در این روش ، مسائل بزرگ به ریز ساختارهای منطقی تجزیه می گردند که این کار موجبات تصمیم گیری راحت تر را فراهم نموده و تصمیم گیرنده را قادر می سازد از طریق مسائل جزئی و انجام مقایسه های دوتائی راه حل بهینه را بیابد.
فهرست مطالب
۱-فصل اول کلیات تحقیق.. ۲
۱٫۱مقدمه : ۳
۱٫۲بیان موضوع و مساله تحقیق : ۴
۱٫۳اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق :…….. ۶
۱٫۴سوالات تحقیق :….. ۶
۱٫۴٫۱الف) سوال اصلی : ۶
۱٫۴٫۲سوالات فرعی : ۶
۱٫۴٫۳اهداف تحقیق : ۷
۱٫۵چهارچوب نظری تحقیق(مدل مفهومی تحقیق) :……. ۸
۱٫۶قلمرو تحقیق : ۸
۱٫۶٫۱قلمرو موضوعی تحقیق: ۸
۱٫۶٫۲قلمرو زمانی تحقیق: ۹
۱٫۶٫۳قلمرو مکانی تحقیق: ۹
۱٫۷تعاریف عملیاتی اصطلاحات و واژگان کلیدی تحقیق : ۱۰
۱٫۸جمع بندی : ۱۰
۲-فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق.. ۱۱
۲٫۱مقدمه. ۱۲
۲٫۲تاریخچه کیفیت :….. ۱۲
۲٫۲٫۱مفاهیم و تعاریف کیفیت : ۱۳
۲٫۲٫۲کیفیت : ۱۴
۲٫۲٫۳مدیریت کیفیت چیست؟. ۱۴
۲٫۲٫۴سیستم های مدیریت کیفیت : ۱۷
۲٫۳اهداف مدیریت کیفیت : ۱۷
۲٫۳٫۱اهداف کیفیت از دیدگاه استانداردهای مدیریت کیفیت: ۱۹
۲٫۳٫۲هدف و دامنه کاربرد در سیستم مدیریت کیفیت: ۲۰
۲٫۳٫۳الزامات سیستم مدیریت کیفیت بر اساس استاندارد ۹۰۰۱:۲۰۰۸ ISO : 21
۲٫۳٫۴رویکرد سیستمهایمدیریتکیفیت : ۲۲
۲٫۴اصول مدیریتکیفیت : ۲۲
۲٫۵مزایای استانداردهای ایزو: ۲۳
۲٫۵٫۱مزایای مستقیم…… ۲۴
۲٫۵٫۲مزایای غیرمستقیم. ۲۴
۲٫۵٫۳فرآیندها براساس استانداردISO 9001 به ۴ دسته اصلی تقسیم میشوند : ۲۵
۲٫۶نگرش فرآیندی چه کمکی به سازمان می کند ؟. ۲۶
۲٫۷انتظاراتی که استانداردهای مدیریت کیفیت از سازمانها دارند : ۲۷
۲٫۸مستندسازی :…….. ۲۷
۲٫۹ده گام ساده برای ایجاد یک سیستم مدیریت کیفیت ISO : 28
۲٫۹٫۱خود ارزیابی ۳۰
۲٫۹٫۲بهبود مستمر. ۳۰
۲٫۱۰دستاوردهای حاصله از اجرای سیستم های مدیریت کیفیت : ۳۱
۲٫۱۱آسیب ها و مشکلات استقرار سیستم مدیریت کیفیت: ۳۲
۲٫۱۱٫۱موانع موفقیت مدیریت کیفیت : ۳۳
۲٫۱۲ساختار عمومی مدیریت کیفیت: ۳۴
۲٫۱۳استاندارد ایزو چیست؟. . ۳۷
۲٫۱۴کلمه (ISO) از چه مشتق شده است؟. ۳۸
۲٫۱۴٫۱سازمان بین المللی استاندارد (ISO) چیست؟. ۳۸
۲٫۱۵ساختار سازمان ایزو. ۳۸
۲٫۱۶استانداردهای بین المللی چیست؟. ۴۰
۲٫۱۶٫۱انواع استانداردهای ایزو: ۴۱
۲٫۱۶٫۲خانواده استاندارد کیفیت ایزو۹۰۰۰ چیست؟. ۴۱
۲٫۱۷کاربرد استاندارد سری ایزو ۹۰۰۰ : ۴۲
۲٫۱۷٫۱تضمین کیفیت و استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰٫ ۴۳
۲٫۱۸مزایای ثبت سیستم مدیریت برای سازمانها : ۴۳
۲٫۱۹نظامنامه در استاندارد مدیریت کیفیت ایزو :…….. ۴۴
۲٫۲۰ گواهینامه بین المللی مدیریت کیفیت (ISO 9001 ) 45
۲٫۲۱ استاندارد در ایران : ۴۵
۲٫۲۲ رابطه بین سیستم های مدیریت کیفیت و الگوهای تعالی : ۴۸
۲٫۲۳ اهداف واحدهای انتفاعی.. ۴۹
۲٫۲۳٫۱ حداکثر نمودن سود. ۴۹
۲٫۲۳٫۲ حداکثر نمودن ثروت.. ۴۹
۲٫۲۴ نقش مدیران مالی در واحدهای انتفاعی.. ۵۰
۲٫۲۵ مفهوم عملکرد شرکت.. ۵۱
۲٫۲۶ ارزیابی عملکرد. ۵۲
۲٫۲۷ اهمیت و ضرورت ارزیابی عملکرد. ۵۳
۲٫۲۸ ارتباط پاسخگویی و اندازه گیری عملکرد. ۵۴
۲٫۲۹ رویکردهای موجود پیرامون معیارهای عملکرد. ۵۴
۲٫۲۹٫۱ رویکرد حسابداری:…. ۵۵
۲٫۲۹٫۲ رویکرد مدیریت مالی: ۵۵
۲٫۲۹٫۳ رویکرد اقتصادی:.. ۵۶
۲٫۲۹٫۴ رویکرد تلفیقی: ۵۶
۲٫۳۰معیارهای ارزیابی عملکرد مالی.. ۵۶
۲٫۳۰٫۱ معیارهای عملکرد حسابداری.. ۵۶
۲٫۳۰٫۲ نسبت بازده حقوق صاحبان سهام. ۵۷
۲٫۳۰٫۳ نسبت بازده داراییها ۵۷
۲٫۳۰٫۴ معیارهای عملکرد اقتصادی.. ۵۹
۲٫۳۰٫۵ ارزش افزوده اقتصادی.. ۵۹
۲٫۳۰٫۶ سود باقیمانده. ۶۰
۲٫۳۰٫۷ ارزش افزوده بازار. ۶۰
۲٫۳۰٫۸ سود حسابداری.. ۶۱
۲٫۳۰٫۹ اهداف گزارشگری سود حسابداری.. ۶۱
۲٫۳۰٫۱۰ سودمندی سود. ۶۲
۲٫۳۱ نرخ بازده دارایی ها(ROA) 63
۲٫۳۱٫۱ محاسبه نرخ بازده دارائیها (ROA) 64
۲٫۳۱٫۲ ایرادات وارد بر نرخ بازده دارائیها (ROA) 64
۲٫۳۲ پیشینه تحقیق.. ۶۵
۲٫۳۲٫۱ تحقیقات داخلی: ۶۵
۲٫۳۲٫۲ تحقیقات خارجی: ۶۹
۲٫۳۳ جمع بندی : ۷۳
۳- فصل سوم روش تحقیق.. ۷۴
۳٫۱ مقدمه. ۷۵
۳٫۲ روش تحقیق.. ۷۵
۳٫۳ جامعه آماری…. ۷۶
۳٫۴ نمونه آماری و تعیین حجم نمونه. ۷۶
۳٫۵ روش گردآوری اطلاعات.. ۷۸
۳٫۶ تعیین روایی پرسشنامه. ۷۹
۳٫۷ تعیین پایایی سوالات پرسشنامه. ۸۰
۳٫۸ روش تجزیه و تحلیل دادهها ۸۲
۳٫۸٫۱ روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP ) 82
۳٫۹ جمع بندی : ۸۵
۴- فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها ۸۶
۴٫۱ مقدمه: ۸۷
۴٫۲ آمار توصیفی مربوط به نمونه تحقیق.. ۸۸
۴٫۳ آمار استنباطی.. ۹۳
۴٫۳٫۱ سوال اصلی: ۹۳
۴٫۳٫۲ سوالات فرعی : ۹۳
۴٫۴ آزمون برازش مدل تحقیق: ۱۰۰
۴٫۵ برآورد و آزمون مدل ساختاری پژوهش(مدل کامل پژوهش)….. ۱۰۱
۴٫۶ جمع بندی فصل چهارم: ۱۱۱
۵- فصل پنجم نتیجهگیری و پیشنهادها ۱۱۲
۵٫۱ مقدمه. ۱۱۳
۵٫۲ خلاصه پژوهش…… ۱۱۳
۵٫۳ نتایج آمار توصیفی.. ۱۱۴
۵٫۴ نتایج آمار استنباطی و آزمون فرضیات: ۱۱۴
۵٫۴٫۱ نتایج شناخت عوامل اصلی، با استفاده از تحلیل عاملی: ۱۱۴
۵٫۴٫۲ نتایج بررسی شاخصهای برازش برای تحلیل عاملی.. ۱۱۵
۵٫۴٫۳ بررسی شاخصهای مناسب بودن مدل. ۱۱۵
۵٫۴٫۴ نتایج آزمون فرضیه اول تحقیق: ۱۱۶
۵٫۴٫۵ نتایج اولویت بندی عوامل اثرگذار بر اثربخشی سیستم های مدیریت کیفیت.. ۱۱۷
۵٫۵ مقایسه نتایج با تحقیقات مشابه: ۱۱۷
۵٫۶ پیشنهادات تحقیق: ۱۱۷
۵٫۶٫۱ پیشنهادهای اجرایی(کاربردی) : ۱۱۸
۵٫۶٫۲ پیشنهادهای پژوهشی (تحقیقی) : ۱۱۹
۵٫۶٫۳ محدودیت های تحقیق.. ۱۲۰
منابع: ۱۲۱
پیوست ها: ۱۲۶
هنوز بررسیای ثبت نشده است.