تحقیق فرش و قالیبافی در دوران صفوی
مقدمه
هنر طراحی و بافت فرش در دوران صفوی آن‌قدر رشد کرد و شکوفا شد که حالا این دوران را یکی از مهم‌ترین و درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ فرش ایران به حساب می‌آورند. فرشهای ایرانی که در این دوره بافته شده‌اند در تمام دنیا شاهکار هنری به حساب می‌آیند. نقاشان دوره صفویه در طرح و نقش فرش‌ها تحول اساسی به وجود آوردند و بافندگان هم با مهارتشان در بافندگی و انتخاب پشم و ابریشم مرغوب به تخیل طراحان و نقاشان زندگی بخشیدند. موضوع طرح این فرش‌ها بیشتر درخت سرو، صحنه‌های شکار، طرح‌های تزئینی با گل و نقش و نگارهای تزئینی دیگر هستند. نقش اصلی این فرش‌ها در بخش اصلی آنها، یعنی وسط فرش ،قرار گرفته و نقش‌های حاشیه طوری طراحی شده‌اند که باعث می‌شوند زیبایی متن اصلی فرش بیشتر و بهتر دیده شود. همان سه نوع فرش ایرانی در میان فرشهای دوره صفویه هم دیده می‌شوند: فرش، قالیچه و کناره (فرشهای باریک با طول زیاد که برای پوشاندن راه پله‌ها یا راهروها از آنها استفاده می‌شود). طرح فرشهای دوران صفوی آن‌قدر غنی هستند که هنوز طراحان برای طرح های فرشهای امروزی از آنها الهام می‌گیرند. (فرش نامه ایران۱۳۷۲ : ۱۰۵)
صفویه
فرش صفوی نقطه اوج طرح و بافت فرش ایران تحت حمایت بوده است، در سال ۱۱۵۲-۹۰۷ه. ق(۱۵۰۱-۱۷۳۹) بدست آمده است. این امر باعث فراهم آمدن عوامل زیادی شد. از جمله تحت حمایت دربار قرار گرفتن که باعث شد. طراحان دربار در تمام سطوح به خلق آثار هنری بپردازند، دسترسی فراوان به مواد اولیه و رنگ چه در تولیدات داخلی وچه وارداتی. تصویر گری فرشهای ایلاتی و عشایری در کتاب‌های مصور هر چند نادر ولی مویدآن است. که بافت این فرش‌ها در دوران صفوی انجام گرفته است. به دلیل دگرگونی‌های مهم و پر اهمیت اوایل قرن یازده فرشهای بافته شده قبل و بعدازآن را بررسی و از هم جداسازی می‌کنیم، و مورد بحث قرار می‌دهیم. فرش را به عنوان کالای تجاری در بازارهای خارجی پذیرفتند ولی امروزه هیچ گونه نمونه قطعی از فرشهای قرن(۵تا۹ه. ق) ایران به جا نمانده است
از میان آثار هنری ایران شامل هیچکدام به اندازه قالی در میان ایرانیان خواستار نداشته باشد . اخیراً در ناحیه ی سین یانگ چین از مقبره ای قدیمی فرش چندین ساله ای کشف شد که نقش آن شباهتهایی به فرش ایران دارد نشانه های دیگری نیز از جمله فرشهای مقابر فراعنه مصر موید قدمت این هنر دستی در جهان است آسیای صغیر –چین–هندوستان مناطقی ازشرق اروپاو شمال آفریقادانست برخی محققین عقیده دارند که مصر گهواره بافندگی فرش است در تورات نیز اشاراتی به این دستباف شده است فصل ۲۶ کتاب هجرت حضرت موسی (ع) از چگونگی آرایش داخلی خیمه ها و استفاده از قالی سخن گفته است با کشفیات باستان شناس معروفروسیبنام«پرفسوررودنکو» profesorrudenko (مجله مقالات فرش ایران ،۱۰۲:۱۳۷۴) در نیمه اول قرن اخیر در میان توده های غنی موفق به کشف یک تخته فرش گره دار می گردد . نظریه ها به کلی دگرگون شده و در نتیجه مهد قالیبافی از سواحل نیل و رودخانه دجله و فرات به آسیای مرکزی تغییر مکان می دهد با شرح کاملتر این حفاری و تفاسیری که نتیجه این کشف با اهمیت نوشته شد . مسئله روشن شد این کشف با اهمیت نوشته شد مسئله روشنتر شد. تصاویر حاشیه آن با اشکال متداول در دوره هخامنشی و نقوش تخت جمشید مشابهت فراوان دارند و در زمینه مرکزی درباره سوابق تاریخی این فرش با اهمیت که در موزه آرمیتاژ لنینگراد نگهداری می شود پرفسور رودنکو معتقد است در زمان مادها و پارتی های قدیمی بافته شده است و بنا بر نظریه یکی از پژوهشگران معروف به نام «دیماند» Dimend در فرش پازیریک ترکیبی از طرح های آشوری ، هخامنشی ، سکائی به کار رفته است . او نیز مانند رودنکو عقیده دارد این فرش از ایران است یکی دیگر از پژوهشگران بنام اولریخ شورمان پا را از این فراتر نهاده و عقیده دارد که این فرش در آذربایجان بافته شده است . یکی ادیگر از فرشهای معروف این دوره فرش بهار خسرو است که در کتاب تاریخ طبری نیز مطالبی به شرح زیر درباره آن فرش آمده است که یک قالی بسیارعالی ایران موسوم به بهارخسرودرقصرتیسفون به طول ۴۵۰ قدم وعرض ۹۰ قدم موجودبوده است،وجه تسمیه این قالی بدان جهت بوده است که نقش آن نمایانگر باغی آراسته با گلها و پرندگان و جویهای آب روان بوده است درمورد این فرش گرانبها دو نظریه است یکی آنکه هنگامی که خسروپرویز پادشاه ساسانی مغلوب هرکلیوس امپراطور روم شد این فرش به دست سپاهیان غالب افتاد و نظر دیگر این فرش همان فرش معروف « بهارستان » است که در شکست یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی سپاهیان عرب آن را به غنیمت بردند .نقطه طلایی و نقطه اوج فرش بافی در ایران در دوره صفویه (۱۱۵۲-۹۰۷ ه ق ) این دوره به دلیل اینکه فرش بافی از روستا به شهر ها نفوذ پیدا کرد و تجارت فرش گسترش یافت و همزمان دولت نیز به تشویق هنرهایی که صرفه اقتصادی برای مردم و دولت دانست پرداخت نظیر سفالگری ، نساجی و قالیبافی همت گمارد دوره شاه عباس که به طور عمده که این هنرها به طور عمده صنایع حکومتی بودند به همان عمدیتی ترویج می شدند که لوئی چهاردهم در فرانسه انجام داد بخصوص طراحان فرش همانند رضا عباسی بهزاد نیزوجودداشتندکه سبک وسیاق نگارگری آنهابه فرش ان دوره تاثیر بسزایی داشته است که این خود از طرح های با شکوه فرش های این دوره مشخص می شود مواد اولیه برای بافت قالی و هم چنین رنگرزی نیز فراهم بوده است مجموعه این عوامل بود که فرش دوره صفویه را جهانی و ممتاز نموده است نمونه های این قالی در بسیاری از موزه ه ای خارج از ایران نیز وجود دارد.
فرش صفوی
تاثیر نقاشی در تصویرگری در قرن (۹تاه. ق) بیانگر سنت فرش بافی پیشرفته است، در فرشهای صفوی چه آنهایی که تولید دربارند، و چه آنهایی برای عرضه در بازار باقته شده‌اند، می‌توان در آنها ذوق وسلیقه درباری را تشخیص داد. این فرش‌ها که در کارگاه‌های قصر شاهی با دستگاه‌های شهری و روستایی بافته می‌شدند. هیچ نمونه‌ای از فرشهای ایلاتی و عشایری به جانمانده است زیرا که در این دوران استفاده زیادی می شده. عاملی که باعث به وجود آمدن صنعت فرش بافی شهری ودرباری شد به آن علت است که بافت آنها برای منافع تجاری بوده است. قرن دهم ه. ق مهم ترین مدارک بدست آمده سه فرش است که تاریخ بافت آنها قید شده است یکی از آنها فرش ترنج دار در که توسط تعدادی از متخصصین فرش که تاریخ آن (۹۲۹ ه. ق) خوانده شده و توسط گروه دیگری (۹۴۹ه. ق) قرایت شده. اگر تاریخ اول درست باشد، فرش در اواخر شاه اسماعیل بافته شده و دقیقا زمانی است که نقاشان در کارگاه‌های دربار شروع به نسخه‌نویسی و مصور کردن تعداد زیادی از نوشته‌ها سلطنتی کردند و یک جفت فرش که در آرامگاه شیخ صفی در اردبیل یافت شده که نشان دهنده این است. که فرش تحت حمایت فرزند و جانشین شاه اسماعیل و طهماسب شاه به اوج هنری خود دست یافته ،نام بافنده در فرش میلان (جامی) و در فرش اردبیل (کاشانی) است. به محل‌های بافت هم اشاره‌ای شده. که یکی از آنها هدیه‌ای از شاه طهماسب به سلطان بایزید به سال(۹۶۱ه. ق) می‌رسد. در بعضی از فرشهای کرمان و جوشقان (نزدیک کاشان) زری بافی انجام می گرفته است، فرشهای توسط شاه عباس اول به حرم امام رضادرسال۹۶۱ه. ق اهدا شده. وهمچنین فرشهای دیگر که از جنس ابریشم است از همدان و در گزین به عنوان هدیه به سلطان عثمانی تقدیم شده بوده است.
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.